HÃY PHÒNG TRÁNH UNG THƯ ĐẠI TRỰC TRÀNG

     Ung thư đại tràng là 1 trong các bệnh lý ung thư hay gặp nhất tại Việt Nam. Nó đứng thứ 4 sau ung thư gan, ung thư phổi và ung thư dạ dày. Theo thống kê Globocan 2020, Việt Nam ghi nhận hơn 16.000 ca mắc mới và hơn 8.200 tử vong. Ở mỹ, theo thống kê 2021 thì ung thư đại tràng đứng thứ 3 với số ca tử vong vì nó tới 52.980 ca. Đây là bệnh lý hoàn toàn có thể phòng tránh được nếu được tầm soát phát hiện sớm cắt bỏ polyp đại tràng và thay đổi các thói quen không lành mạnh

Ung thư đại trực tràng hay gặp, gây tử vong cao

1. Các triệu chứng ung thư đại tràng

Ung thư đại tràng không có dấu hiệu đặc trưng và giai đoạn sớm các triệu chứng thường rất ngheo nàn. Tùy thuộc vào loại ung thư, vào giai đoạn tiến triển của ung thư, phụ thuộc vào các biến chứng mà ta có thể gặp các triệu chứng sau:

- Thay đổi thói quen đại tiện: táo bón, đi lỏng, thay đổi khuôn phân… các thay đổi này kéo dài trong 1 thời gian là những dấu hiệu sớm, rất đáng báo động

Thay đổi thói quen đại tiện: táo bón, đi lỏng, thay đổi khuôn phân..

- Đi ngoài phân nhầy máu, đi ngoài ra máu tươi. Đây là triệu chứng cực kỳ nguy hiểm. Khi khối u phát triển phía cao trên trực tràng, sẽ có những đợt xuất huyết, chảy máu, dịch máu kết hợp dịch rỉ viêm sẽ tạo ra phân nhầy, hồng. Với khối u vùng thấp trực tràng, có thể chảy máu, đi ngoài ra máu đỏ tươi, rất dễ nhầm với bệnh trĩ. Chính vì vậy mọi trường hợp đi ngoài phân nhầy máu đều cần phải được nội soi loại trừ ung thư đại trực tràng

Đi ngoài phân nhầy máu, máu tươi... rất nguy hiểm

- Gầy sút ngoài ý muốn

- Thiếu máu không tìm được nguyên nhân, rất cần phải nội soi tiêu hóa

Mệt mỏi, sút cân, thiếu máu không rõ nguyên nhân...

- Khi bệnh tiến triển, các triệu chứng rầm rộ, đau bụng, bán tắc ruột, tắc ruột, suy kiệt, nôn, thiếu máu, sờ thấy khối cứng ở bụng…

Đau bụng, sờ thấy khối ở bụng...

2. Các yếu tố nguy cơ của ung thư đại tràng

- Tuổi: tuổi càng cao thì nguy cơ ung thư đại tràng càng cao. Nghiên cứu ở Mỹ cho thấy trên 90% bệnh nhân ung thư đại tràng ở độ tuổi trên 50 tuổi

- Tiền sử bản thân và gia đình bị bệnh ung thư đại tràng, polyp đại tràng. Khi 1 người thân trong gia đình bị ung thư đại tràng thì tuổi cần tầm soát ung thư đại tràng trước đó 10 với các thành viên F1 của người bệnh

Tiền sử ung thư hoặc polyp đại tràng làm tăng nguy cơ 

- Tiền sử bị các bệnh lý đa polyp tuyến có tính chất gia đình (FAP), hội chứng Peutz Jeghers, hội chứng Lynch…

- Đang bị bệnh lý viêm ruột: Crohn, viêm loét đại trực tràng chảy máu…

- Các thói quen không tốt: nghiện thuốc lá, nghiện rượu, béo phì…

- Lối sống không lành mạnh: ít vận động, ít hoạt động thể chất

Béo phì, ít vận động làm tăng nguy ơ ung thư đại tràng

- Chế độ ăn nhiều thịt đỏ: bò, trâu, chó…, các loại thịt chế biến ở nhiệt độ cao: chiên, nướng… chế độ ăn ít chất xơ….

3. Các phương pháp tầm soát ung thư đại trực tràng

- Xét nghiệm tìm máu ẩn trong phân (FOT, FIT), thực hiện hàng năm

- Xét nghiệm tìm AND trong phân thực hiện từ 1-3 năm

- Nội soi đại tràng sigma: thực hiện sau mỗi 5 năm

- Chụp CT đại tràng dựng hình: thực hiện sau mỗi 5 năm 

Nội soi đại tràng, CT scanner, xét nghiệm máu ẩn... giúp tầm soát

Bất kỳ phương pháp tầm soát nào phát hiện bất thường đều cần thực hiện bước tiếp theo là nội soi đại tràng toàn bộ.

- Nội soi đại tràng toàn bộ: sau mỗi 10 năm. Đây là phương pháp tối ưu vừa giúp tầm soát ung thư đại trực tràng, vừa có thể can thiệp chẩn đoán hay điều trị các khối u như sinh thiết, cắt polyp, cắt hớt niêm mạc điều trị ung thư sớm

Nội soi đại tràng toàn bộ là phương pháp tầm soát tốt nhất

4. Tầm soát ung thư đại tràng như thế nào?

Nếu bạn có yếu tố nguy cơ cao như tiền sử bản thân hoặc gia đình bị ung thư đại tràng, bị polyp đại tràng, hội chứng di truyền đa polyp đại tràng, bị các bệnh ruột viêm thì cần tầm soát theo hướng dẫn từng bệnh

Nếu bạn không có các yếu tố nguy cơ cao kể trên thì tuổi cần tầm soát ung thư đại tràng là từ 45 tuổi. Độ tuổi từ 45-75 tuổi rất cần triệt để thực hiện tầm soát ung thư đại tràng. Độ tuổi từ 76-85 tuổi cần sàng lọc cho các đối tượng cụ thể, không áp dụng chung. Tùy thuộc vào tiền sử bệnh, quá trình tầm soát trước đó, tình trạng hiện tại cũng như các bệnh đồng mắc

Trên 85 tuổi không được khuyến cáo tầm soát ung thư đại tràng

5. Điều trị ung thư đại tràng

Tùy theo loại tế bào ung thư và giai đoạn bệnh, bác sĩ sẽ chỉ định hoặc là đơn trị, hoặc kết hợp các phương pháp điều trị với nhau để đạt hiệu quả cao nhất. Tại khoa Ung bướu, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, kế hoạch điều trị luôn đảm bảo phù hợp với từng cá thể bệnh nhân dựa trên việc cập nhật các hướng dẫn điều trị mới nhất trên thế giới

Các phương pháp điều trị có thể được chỉ định gồm:

* Phẫu thuật:

Phẫu thuật là phương pháp thường được sử dụng ở hầu hết các giai đoạn ung thư đại tràng. Sau phẫu thuật, bệnh nhân có thể sẽ được tiếp tục hóa trị, xạ trị để tiêu diệt các tế bào ung thư còn sót

Phẫu thuật là lựa chọn đầu tay loại bỏ khối u

Phần đại tràng bị ung thư và các tuyến bạch huyết sẽ được cắt bỏ. Phẫu thuật nội soi hoặc phẫu thuật lỗ khóa giúp bệnh nhân tránh được những vết sẹo dài sau phẫu thuật. Phương pháp mới này có ưu điểm rút ngắn thời gian phục hồi sau mổ, giảm thiểu tối đa nguy cơ nhiễm trùng. Trong một vài trường hợp cần thiết, phẫu thuật nội soi sẽ được kết hợp với phẫu thuật hở, tuy nhiên chỉ bằng một vết sẹo ngắn.

 

* Xạ trị:

Là biện pháp sử dụng các chùm tia năng lượng cao để tiêu diệt tế bào ung thư hoặc làm chậm sự phát triển của chúng. Cách thức xạ trị sẽ được áp dụng tùy thuộc vào loại và giai đoạn ung thư.

Đối với khối u ác tính ở đại tràng, xạ trị chỉ được sử dụng trong trường hợp bệnh di căn đến xương, não…

* Hóa trị

Hóa trị là biện pháp điều trị sử dụng thuốc để ngăn chặn sự phát triển, hoặc tiêu diệt, hoặc ngăn chặn sự phân chia của tế bào ung thư. Khi thuốc được uống hoặc dùng qua đường tĩnh mạch, thuốc sẽ đi vào máu và hướng đến các tế bào ung thư trong toàn cơ thể. Thuốc hóa trị sẽ được sử dụng tùy thuộc vào loại và giai đoạn ung thư

Hóa trị, xạ trị, điều trị đích... phối hợp hoặc đơn độc

Hóa trị kết hợp với các thuốc điều trị trúng đích được chỉ định cho những bệnh nhân bị ung thư đại tràng tiến xa, có dấu hiệu di căn đến các cơ quan khác trong cơ thể (như gan, phổi…) mà không thể điều trị bằng các phương pháp phẫu thuật đơn thuần.

Phương pháp này cũng được sử dụng sau phẫu thuật ung thư đại tràng để ngăn chặn nguy cơ tái phát bệnh, cũng như tăng cơ hội sống cho bệnh nhân nếu có dấu hiệu di căn tới hạch bạch huyết lân cận với vùng bị ung thư.

* Điều trị đích

Điều trị đích là biện pháp điều trị sử dụng thuốc để nhắm đến và tiêu diệt các tế bào ung thư mang các đặc tính cụ thể. Các thuốc điều trị đích thường sử dụng trong ung thư đại tràng:

Kháng thể đơn dòng.

Kháng tăng sinh mạch.

* Miễn dịch

Miễn dịch là biện pháp điều trị sử dụng hệ thống miễn dịch của người bệnh để chống lại bệnh ung thư

6. Dự phòng ung thư đại tràng

- Thực hiện tầm soát ung thư đại tràng tùy theo tuổi và các yếu tố nguy cơ

Nội soi đại tràng, tầm soát ung thư định kỳ

- Triệt để cắt bỏ các polyp tuyến ở đại tràng hay các tổn thương u tân sinh ở đại tràng

Cắt bỏ polyp tuyến và các u tân sinh

- Loại bỏ các thói quen nguy hiểm: hút thuốc, uống rượu

- Xây dựng lối sống lành mạnh, tập luyện thể dục thể thao, tăng cường vận động, tránh thừa cân béo phì

Xây dựng lối sống lành mạnh, thể dục thể thao...

- Chế độ ăn uống khoa học, hợp lý, ăn nhiều chất xơ, rau quả.. 

 Trào ngược dạ dày thực quản là tình trạng bệnh lý khá thường gặp, điều trị cần sự kết hợp giữa thuốc, thay đổi lối sống và chế độ ăn. 10 loại thức ăn sau sẽ là tốt nhất và xấu nhất cho những người bị trào ngược dạ dày thực quản cần biết.

I. Các loại thức ăn nguy hiểm nhất

1. Thức ăn nhanh giàu chất béo (high fat foods)

- Các loại thức ăn nhanh như các đồ chiên nướng, sào như mì sào, khoai tây chiên, gà nướng, xúc xích… sẽ rất tiện lợi trong thời đại công nghiệp này. Nhưng các acid béo không bão hòa này sẽ làm giảm trương lực cơ thắt dưới thực quản, gây đóng không kín, dịch dạ dày trào ngược lên thực quản gây ra các bệnh lý trào ngược dạ dày 

Đồ chiên nướng sẽ rất dễ gây trào ngược

- Cơ chế thứ 2 của các acid béo này gây kéo dài thời gian làm trống dạ dày, thúc đẩy nguy cơ trào ngược dạ dày thực quản tăng lên

2. Caffein

- Caffein có nhiều trong cà phê, các loại kẹo, đây là chất kích thích gây tăng tiết dịch acid ở dạ dày làm cho tình trạng trào ngược dạ dày thực quản dễ dàng khởi phát 

Cà phê không tốt cho người bệnh trào ngược

- Nghiên cứu trên 16 bệnh nhân trào ngược dạ dày thực quản có nghiện cà phê thấy rằng, sau khi họ từ bỏ cà phê thì các triệu chứng trào ngược giảm đi rõ rệt

3. Sô cô la

- Sô cô la là thực phẩm nhiều bạn trẻ ưa thích và không thể thiếu trong ngày lễ tình nhân. Tuy nhiên, trong sô cô la có thành phần là caffeine, methylxanthine và theobromine. Caffein là chất kích thích dạ dày tăng tiết acid, methylxanthine và theobromine làm giãn và giảm trương lực cơ thắt dưới thực quản, gây trào ngược dạ dày thực quản rất dễ dàng

Sô cô la là thức ăn bệnh nhân trào ngược cần tránh

4. Rượu

- Rượu là tác nhân kích thích dạ dày tăng tiết dịch acid rất mạnh. Ngoài ra, rượu còn làm giảm trương lực cơ thắt dưới thực quản làm dịch dạ dày trào ngược lên thực quản dễ dàng gây ra các triệu chứng trào ngược dạ dày thực quản như ợ nóng, trớ…

Rượu là thực phẩm nguy hiểm nhất với bệnh trào ngược

- Có thể nói rượu là thực phẩm nguy hiểm nhất với những người bị trào ngược dạ dày thực quản

5. Hoa quả chua

- Hoa quả chứa nhiều vitamin và khoáng chất cho sự phát triển 1 cơ thể khỏe mạnh. Tuy nhiên, những hoa quả chua như cam, canh, nho, rứa, cà chua, quả sấu… chứa nhiều vitamin C và có tính acid nên rất dễ làm nặng thêm các triệu chứng trào ngược dạ dày thực quản 

Hoa quả chua là không tốt với người bị trào ngược

II. Các loại thức ăn tốt nhất

1. Gừng

- Gừng là thực phẩm tốt nhất hỗ trợ cho chức năng hệ tiêu hóa. Trong gừng có các vi chất kiềm, giúp trung hòa dịch acid dạ dày khi trào lên thực quản. Ngoài ra, gừng có hàm lượng các chất chống viêm rất cao, giúp làm dịu các vùng niêm mạc thực quản bị viêm do trào ngược 

Gừng rất tốt chống trào ngược

- Chế phẩm gừng hay dùng là trà gừng hoặc gừng sấy khô. Khi có các triệu chứng trào ngược, chỉ cần uống 1 chút trà gừng hoặc nhai miếng gừng khô sẽ thấy các triệu chứng trào ngược dạ dày thực quản dịu đi rõ ràng.

2. Sữa yến mạch

- Nhiều bệnh nhân bị trào ngược dạ dày thực quản cảm thấy các triệu chứng xuất hiện ngay sau bữa ăn sáng 1 thời gian ngắn. Nguyên nhân thường do chọn sai loại thức ăn đầu tiên trong bữa ăn như các loại thịt, xúc xích, bánh rán… Khi được chuyển sang sữa yến mạch thay cho bữa sáng thì các triệu chứng trào ngược dạ dày thực quản cải thiện rõ rệt

Sữa yến mạch cải thiện triệu chứng trào ngược rõ rệt

- Ngoài ra, sữa yến mạch còn có nhiều chất xơ, rất tốt cho hệ tiêu hóa

3. Sữa chua

- Gọi là sữa chua nhưng vị của nó không chua lắm và có thể cung cấp rất nhiều probiotics, là các lợi khuẩn cần thiết giúp hệ tiêu hóa hoạt động hoàn hảo. Các lợi khuẩn này giúp điều hòa chức năng đường ruột về bình thường

Sữa chua chứa nhiều probiotics, rất tốt cho đường tiêu hóa

- Nguồn protein trong sữa chua rất tốt cho cơ thể. Ngoài ra, sữa chua có thể làm mềm, làm dịu các tổn thương ở thực quản, dạ dày do trào ngược

4. Protein nạc

- Chứa các protein rất ít thành phần chất béo như trứng, thịt trắng, thịt gà, cá…, Các loại protein khác có nhiều chất béo gây giảm trương lực cơ thắt dưới thực quản và tăng thời gian làm trống dạ dày gây bệnh trào ngược dạ dày thực quản. Protein nạc khắc phục được các nhược điểm này

Protein nạc là lựa chọn phù hợp tránh trào ngược

- Nên chọn các loại thịt trắng đã được chế biến xay nhuyễn hoặc đã luộc hoặc nướng

5. Rau quả

- Các loại hoa quả rất cần thiết cung cấp vitamin và vi chất giúp cơ thể khỏe mạnh. Trừ các loại hoa quả chua thì các loại hoa quả khác như dưa hấu, táo, lê, bưởi… đều rất tốt. Nó hầu như không chứa các chất acid nên không thể gây khởi phát các triệu chứng trào ngược được

Rau quả tốt cho sức khỏe

Các loại rau nhìn chung rất tốt với người bệnh trào ngược, trừ hành tây, hạt tiêu, ớt, cà chua…các loại củ được khuyến cáo: khoai lang, khoai tây, cà rốt, củ cải… Các loại rau như cải bắp, súp lơ, hanh hao…